پایگاه استنادی علوم جهان اسلام(ISC)

پایگاه استنادی علوم جهان اسلام(ISC) یک سیستم اطلاع رسانی علمی است که در صدد تجزیه و تحلیل مجلات علمی کشورهای اسلامی بر اساس معیارهای علم سنجی معتبر می باشد. ایران با تولید ISC، بعد از ایالات متحده که 60 سال در مطالعات استنادی تجربه دارد و نیز بعد از کشور هلند، سومین نظام استنادی جهان را بنیانگذاری کرده است.

هم اکنون، این تحلیل علمی توسط موسسه اطلاعات علمی (ISI) در دنیای انتشارات به خصوص در مورد نشریات، صورت می پذیرد. در حقیقت، ISC می کوشد تا چنین تحلیلی را انجام دهد و هم اکنون با استفاده از اطلاعات جمع آوری شده از انتشارات فارسی، به خصوص مجلات علمی، در تحلیل محتوایی، ارزیابی مجلات و رتبه بندی مؤسسات علمی، نویسندگان و مجلات در سطح ملی موفقیت‌هایی کسب کرده است. از آنجا که معیارهای علم سنجی بر اساس قوانین علمی پایه گداری شده‌اند، آن دسته از فراورده‌های علمی که توسط ISC تولید می شوند برابر با فراورده‌های تولید شده توسط ISI می باشند.^[۱]

چگونگی استقرار پایگاه استنادی علوم جهان اسلام

• سخنان رهبر معظم انقلاب، حضرت آیت الله سید علی خامنه‌ای مبنی بر تولید نظام استنادی ایران و اسلام در سال 1383
• حمایت وزیر علوم، زاهدی از نظام استنادی ایران و اسلام در مجلس شورای اسلامی به هنگام اخذ رای اعتماد
• اجرای برنامه پایلوت گزارش استنادی نشریات فارسی PJCR در سال 1381 در مرکز منطقه ای اطلاع رسانی علوم و فناوری
• افتتاح برنامه پایلوت توسط کبگانیان در 6/3/85
• برگزاری اولین همایش ملی ISC در 31/6/85 در مجتمع تحقیقاتی عصر انقلاب با حضور دکتر زاهدی و دکتر کبگانیان و با مشارکت سردبیران نشریات علمی پژوهشی و علمی ترویجی
• برگزاری کارگاه آموزشی ISC در هفته پژوهش و فناوری در سال 1385 در تهران برای سردبیران مجلات و معاونان پژوهشی دانشگاهها و مراکز پژوهشی
• طرح ISC در سومین نشست وزاری آموزش عالی کشورهای اسلامی با حضور دکتر زاهدی در اکتبر سال 2006 در کویت
• تصویب ISC در نهمین مجمع عمومی وزاری آموزش و پرورش کشورهای اسلامی در رباط – مراکش در سال 2007
• تولید نمایه استنادی علوم ایران ISCI در سال 1386
• آغاز ورود نشریات عربی و انگلیسی کشورهای اسلامی به پایگاه استنادی علوم جهان اسلام در اسفند 1386
• انتخاب نشریه‌های برتر از ISC در هفته پژوهش و فناوری در سالهای 1385 و 1386و1387
• انتخاب نویسندگان پرتالیف و پراستناد از ISC در هفته پژوهش و فناوری در سال 1387
• تولید طلایه داران علم ایران IESI در سال 1387
• تصویب سیاستها و ضوابط پایگاه استنادی علوم جهان اسلام (ISC) توسط شورای عالی انقلاب فرهنگی در 10/2/87 و ابلاغ این مصوبه توسط ریاست جمهوری اسلامی ایران به تمام دانشگاهها و مراکز تحقیقاتی و فناوری
• تولید پایگاه همایش‌های پراستناد فارسی PHPD در خرداد 1387
• تولید نظام آگاهی رسانی استنادی PCA در تیر 1387
• تولید سامانه انتقال الکترونیکی نشریات به ISC به زبان‌های فارسی، انگلیسی و عربی در آبان 1387
• تصویب ISC در چهارمین نشست وزرای آموزش عالی کشورهای اسلامی در اکتبر سال 2008 در باکو – جمهوری آذربایجان با حضور وزیر محترم علوم، تحقیقات و فناوری دکتر محمد مهدی زاهدی
• تولید نظام تمام متن مقالات مجلات فارسی، عربی و انگلیسی جهان اسلام در آذر 1387
• موافقت قطعی با تأسیس پایگاه استنادی علوم جهان اسلام (ISC) در جلسه مورخ 1387/8/25 توسط شورای گسترش وزارت علوم، تحقیقات و فناوری
• تولید نظام گزارش‌های استنادی شامل استنادها و h index در آذر 1387
• برگزاری سمینار ISC برای معاونان و مدیران امور آموزشی و پژوهشی وزرای آموزش عالی کشورهای اسلامی به تاریخ 30 دی ماه و اول آذر ماه 1387 در هتل استقلال تهران

سیاست‌ها و ضوابط پایگاه استنادی علوم جهان اسلام(ISC)

سیاست‌ها و ضوابط پایگاه استنادی علوم جهان اسلام (ISC) طبق مصوبه جلسه 623 مورخ 10/2/87 شورای عالی انقلاب فرهنگی با امضاء مقام محترم ریاست جمهوری اسلامی ایران به مؤسسات ذی‌نفع ابلاغ گردید. مبانی و اهداف کلی پایگاه استنادی علوم جهان اسلام مبتنی بر این مصوبه در ماده 1 به شرح زیر می باشد:

• بنیانگذاری پایگاه استنادی مستقل و خاص دانشمندان جهان اسلام و مراکز اسلامی و مرتبط با سایر پایگاه‌های استنادی علمی جهان و تعامل مؤثر و سازنده با آنها.
• ایجاد فرصت و تقویت روح نوآوری در علوم انسانی در جهت اولویت‌های بومی و با معیارها و ارزش‌های اسلامی در راستای الهام بخشی به جهان اسلام.
• فراهم سازی بستر مناسب برای گسترش علم و توسعه علم سنجی در کشورهای اسلامی.
• توجه به ضوابط اخلاقی و حقوق اسلامی در تولید و نشر علم
• ایجاد زمینه‌های مناسب برای تعاملات بهینه میان دانشمندان مسلمان و مراکز اسلامی.
• ارائه ابزارهای مناسب برای ارتقاء و پاسخگوئی علمی به نیازهای کشورهای اسلامی.

اهم مأموریت‌ها و وظایف پایگاه استنادی علوم جهان اسلام

• راهبری مناسب و نظارت بر وضعیت انتشارات علمی
• تشویق و جهت دهی به پژوهش‌های علوم انسانی بر اساس مبانی و ارزشهای اسلامی و در جهت حل معضلات اجتماعی جهان اسلام.
• برنامه ریزی برای ارزیابی استنادی انتشارات علمی
• ارزش گذاری کمی، کیفی و رتبه بندی مجلات و سایر تولیدات علمی و ثبت در فهرست ISC پس از طی مراحل علمی ارزیابی با تأکید بر شاخص‌های اسلامی
• نمایه سازی به منظور دسترس پذیر ساختن انتشارات علمی دانشمندان و پژوهشگران جهان اسلام.
• تعیین اثر بخشی آثار علمی در رشته‌های موضوعی مختلف
• پیش بینی امکان ثبت اختراعات و نیز ثبت مطالعات بالینی برای حفظ حقوق دانشمندان مسلمان
• بستری سازی برای معرفی و توسعه دامنه انتشارات ISC در سطح جهان
• معرفی پرتالیف‌ترین و پراستنادترین مولفان و مقامات علمی در جهان اسلام

ماده 3: وزارت علوم، تحقیقات و فناوری با ایجاد پایگاه استنادی علوم جهان اسلام و مدیریت آن وضعیت علمی دانشگاهها، مراکز پژوهشی و فناوری، حوزه‌های علمیه، نشریات، دانشمندان و نویسندگان مقالات در نشریات علمی ایران و سایر کشورهای اسلامی را براساس تحلیل استنادی ارزیابی می کند.

اعضاء شورای راهبری پایگاه استنادی علوم

• وزیر محترم علوم، تحقیقات و فناوری (رئیس شورا)
• معاونت پژوهشی وزارت علوم، تحقیقات و فناوری (نایب رئیس شورا)
• معاونت پژوهشی وزارت بهداشت، درمان و آموزش پزشکی
• معاونت ذی‌ربط سازمان فرهنگ و ارتباط اسلامی
• معاونت ذی‌ربط وزارت امور خارجه
• معاونت ذی‌ربط وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی
• معاونت ذی‌ربط مدیریت حوزه علمیه قم
• معاونت ذی‌ربط وزارت آموزش و پرورش
• معاونت ذی‌ربط جهاد دانشگاهی
• معاونت ذی‌ربط دانشگاه آزاد اسلامی
• دو نفر به انتخاب شورای عالی انقلاب فرهنگی
• نماینده سازمان کنفرانس اسلامی
• رئیس دفتر منطقه ای آیسیسکو در تهران
• دو نفر از سردبیران علمی پژوهشی
• رئیس مؤسسه مجری پایگاه استنادی علوم (دبیر شورا)

مراحل کلی توسعه پایگاه استنادی علوم جهان اسلام (ISC)

به موزارت پیشرفت سیاستگ‍‍زاری در وزارت علوم، تحقیقات و فناوری و شورای عالی انقلاب فرهنگی، ISC به انجام امور عملیاتی بدون وقفه ادامه داد. برهمین اساس، ISC در چندین مرحله به توسعه خود ادامه می دهد:

• در مرحله اول مجلات فارسی در نظام‌های و فرآورده‌های چندگانه ISC از سال 1378 تا کنون (1387) مورد بررسی و تحلیل قرار گرفته است.
• در مرحله دوم مجلات عربی کشورهای اسلامی از سال 2005 تا کنون (2008) در فرآورده‌های مختلف نظام ISC درون دهی و مورد پردازش قرار گرفته‌اند.
• در مرحله سوم مجلات انگلیسی ایران و سایر کشورهای اسلامی از سال 2005 تا کنون (2008) مورد پردازش و تحلیل قرار گرفته و نتایج از طریق فرآورده‌های مختلف قابل دسترس جامعه علمی می باشد.
• در مرحله چهارم زبانهای ترکی، اندونزیایی، مالزیایی، فرانسوی و … در دستور کار ISC قرار دارد.

تشکیل کمیته اجرائی ISC

در 30 دی ماه و اول آذر ماه 1387 در روز سمینار ISC برای کشورهای اسلامی براساس برنامه از پیش تهیه شده، پیشنهاد تشکیل کمیته ای مرکب از نمایندگان کشورهای مناطق به عمل آمد. از نمایندگان کشورهای اسلامی درخواست شد با توجه به اهمیت ISC در محیط‌های علمی و دانشگاه‌ها داوطلبان عضویت در کمیته اجرائی از وزارتخانه‌های علوم و فناوری و یا از مؤسسات پ‍‍‍ژوهشی و دانشگاه‌ها خود را نامزد کنند. بر این اساس، کمیته اجرائی مرکب از کشورهای پاکستان، مالزی، عراق و سودان تأسیس شد.

کمیته اجرائی زیر نظر شورای راهبری ISC مسئولیت استقرار نظام را در کشورهای مناطق خود بر عهده دارد. این کمیته موظف است افراد یا واحدهائی را به عنوان Focal Point در هر یک از کشورها با مسئولیت‌های زیر تعیین و معرفی کنند:

• مسئولیت پذیری در مقابل ISC به منظور استقرار بهینه این نظام در سطح دانشگاهها، مؤسسات پژوهشی و فرهنگستانهای مختلف آن کشور
• معرفی مجلات پژوهشی کشور مربوطه که از سوی دانشگاه ها، فرهنگستانها و مراکز تحقیقاتی منتشر می شوند
• تسهیل انتقال مجلات به پایگاه استنادی علوم جهان اسلام در ایران
• امکان استفاده از سامانه انتقال الکترونیکی مجلات علمی به ISC
• پاسخگوئی به مسائل احتمالی و رسیدگی به مباحثات و دیدگاه‌های ارائه شده دربارهٔ ISC
• جمع بندی و انتقال موضوعات به نمایندگی منطقه

فرآورده‌های پایگاه استنادی علوم جهان اسلام (ISC)

پایگاه استنادی علوم جهان اسلام هم اکنون از طریق وبگاه http://www.isc.gov.ir قابل دسترس می باشد. در ادامه فرآورده‌های این نظام معرفی شده اند:

• گزارشهای استنادی نشریات فارسی^[۲](PJCR)

• گزارشهای استنادی نشریات عربی^[۳](AJCR)

• گزارشهای استنادی نشریات انگلیسی^[۴](EJCR)

• نمایه استنادی علوم ایران^[۵](ISCI):این نمایه امکان سنجش ارتباط میان مدارک معتبر را فراهم می‌آورد. با تکیه بر آن، می‌توان بر ردیابی و بررسی تحولات در حیطه اصول اندیشه‌ها، فرضیه‌ها و روشها و ابزارها پرداخت. این مهم شامل گذشته، حال و آینده می‌گردد و از طریق آن می‌توان موارد ذیل را در رابطه با تولیدات علمی ایران تعیین نمود:
• تعیین میزان دقیق استنادها
• تعیین تداوم زمانی استنادها
• تعیین منابع و زمان استنادها
• تعیین میزان اثرپذیری و اثر گذاری رشته‌ها بر یکدیگر
• بررسی و مشاهده مقالات چند رشته‌ای
• تعیین افراد هسته برای درک اندیشه‌ها و ارتباط مؤثر با آنها
• تعیین عمر نوشته‌های در حوزه‌های مختلف
• کمک به تدوین نقشه جامع علمی کشور

این پایگاه ۶۳۵۰۰ رکورد از مقاله‌های علمی را در بر می‌گیرد و داده‌ها از سال ۱۳۷۸ تا کنون را شامل می‌گردد. این مجموعه رکوردها به نشریه‌های معتبر وزارت علوم، تحقیقات و فناوری و وزارت بهداشت، درمان و آموزش پزشکی منحصر می‌گردد. این پایگاه نقش بسیار مؤثری در بازیابی اطلاعات علمی در سطح کشور ایفا می‌نماید. بدین مفهوم که این نمایه مشکلات جستجوی اطلاعات سایر نظامهای بازیابی اطلاعات را نداشته و نتایج بازیابی شده از ربط فوق‌العاده بالائی برخوردار هستند. نمایه استنادی علوم ایران که معادل Web of Science نظام ISI می‌باشد، برخلاف نظام مزبور، با بومی کردن نمایه استنادی علوم ایران متن کامل مقاله‌ها را در دسترس استفاده کنندگان قرار می‌دهد و این برتری نمایه استنادی علوم ایران به Web of Science می‌باشد.

• نمایه استنادی علوم جهان اسلام

این نمایه با همان خصیصه‌های نمایه استنادی علوم ایران امکان جستجو در مقالات علمی جهان اسلام را به زبانهایی غیر از زبان فارسی برای دانشمندان جهان اسلام فراهم می‌آورد.

• پایگاه طلایه داران علم ایران(PESI)

مرکز منطقه‌ای اطلاع رسانی علوم و فناوری در مجموعه ISC پایگاهی به نام طلایه داران علم ایران تولید کرده‌است که دستیابی به بروندادها و عملکرد پژوهشی دانشمندان، مؤسسات، کشورها و مجلات را امکان پذیر می‌سازد. با استفاده از PESI به‌آسانی می‌توان پراستنادترین مقالات در ۱۰ سال گذشته و به مقالات داغ ۲ سال گذشته و تحلیل‌های استنادی دسترسی پیدا کرد.

• پایگاه استنادی برترین همایش‌های علمی فارسی(PHPD)
• نظام تمام متن مقالات مجلات جهان اسلام(ISC E-Journals)
• نظام شاخص‌های عملکردی نشریات فارسی(در دست طراحی)(PJPI)

منابع

1. ↑ وب سایت پایگاه استنادی علوم جهان اسلامhttp://www.isc.gov.ir/index_files/Page266.htm
2. ↑ برنامه تحت وب گزارشهای استنادی نشریات فارسیhttp://62.60.154.5/jcr_web/default1.aspx?lan=fa
3. ↑ برنامه تحت وب گزارشهای استنادی نشریات عربیhttp://62.60.154.5/jcr_web/default1.aspx?lan=ar
4. ↑ برنامه تحت وب گزارشهای استنادی نشریات انگلیسیhttp://62.60.154.5/jcr_web/default1.aspx?lan=en
5. ↑ برنامه تحت وب نمایه استنادی علوم ایران

برگرفته از: ویکیپدیا